Uprawnienia pracownicze osób z niepełnosprawnością

Osoby posiadające jeden ze stopni niepełnosprawności lub posiadające schorzenie, które kwalifikuje je do wnioskowania o jego przyznanie, wciąż nie znajdują korzystnych dla siebie argumentów, które przemawiają za ujawnieniem niepełnosprawności w środowisku pracy. W życiu prywatnym uzyskują prawo do licznych ulg, np. w korzystaniu ze środków transportu publicznego lub w instytucjach kulturalnych, korzystają z dofinansowań do sprzętu medycznego lub ze specjalnego miejsca parkingowego, natomiast w sferze zawodowej widzą korzyści jedynie dla swojego pracodawcy. Obawa wynika z przeświadczenia, że ujawnienie niepełnosprawności wpłynie negatywnie na ocenę ich sytuacji zdrowotnej w kontekście stałej zdolności do pracy. Tymczasem Ustawa o Rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych jasno określa dodatkowe uprawnienia pracownicze osób z orzeczeniem.

Skrócony czas pracy

Art. 15. Ustawy mówi, że każda osoba ze znacznym, z umiarkowanym i z lekkim stopniem niepełnosprawności nie może pracować dłużej niż 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo. Od 10 lipca 2014 r. osoby ze stopniem znacznym i z umiarkowanym mają dodatkowe uprawnienie – pracują 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Osoby te nie muszą dostarczać pracodawcy dodatkowych zaświadczeń. Jest to ich przywilej ustawowy, który otrzymują na podstawie orzeczenia o niepełnosprawności w stopniu znacznym lub umiarkowanym. Przysługuje on od dnia dostarczenia pracodawcy takiego orzeczenia.

Zgodnie z komentarzem wiceprezes Organizacji Ogólnopolska Baza Pracodawców Osób Niepełnosprawnych OBPON.PL Edyty Sieradzkiej, należy jednak pamiętać, iż 7-godzinny dzień pracy jest dla osoby ze wspomnianym typem orzeczenia pełnym etatem. Traktowanie tego wymiaru godzin jako części etatu jest niezgodne z prawem.

Istnieją natomiast dwa wyjątki od czasu pracy, wynikające z art.16 Ustawy o Rehabilitacji. Pierwszy z nich dotyczy pracowników zatrudnionych przy monitoringu i ochrony mienia. Drugi wyjątek dotyczy osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym lub umiarkowanym, które same rezygnują ze swojego uprawnienia. Taki pracownik może wystąpić z wnioskiem do pracodawcy o skierowanie na badania lekarskie, aby uzyskać zaświadczenie o niestosowaniu wobec niego art. 15 Ustawy o Rehabilitacji. Pracodawca nie ma prawa samodzielnie wystąpić z takim wnioskiem. Od dnia dostarczenia pracodawcy stosownego zaświadczenia od lekarza, wobec takiego pracownika stosuje się Kodeks pracy, a nie przepisy Ustawy o Rehabilitacji.

Przerwa w pracy

Art. 17 Ustawy stanowi, że osoba z niepełnosprawnością w stopniu znacznym, umiarkowanym i lekkim ma prawo do dodatkowej 15-minutowej przerwy w pracy. Oznacza to, że osoba pracująca powyżej 6 godzin na dobę ma w sumie prawo do 30-minutowej przerwy w pracy: 15 minut przysługuje każdemu pracownikowi na podstawie Kodeksu pracy, a osoby z orzeczeniem mają dodatkowe 15 minut przerwy w ciągu dnia. Mogą ten czas wykorzystać w dowolny sposób – decyzja uzależniona jest od samego pracownika.

Dodatkowy urlop wypoczynkowy

Art. 19 Ustawy o Rehabilitacji stanowi, że każda osoba posiadająca orzeczenie o znacznym i umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Przepis ten ma zastosowanie bez względu czy osoby te zatrudnione są na otwartym, czy też chronionym rynku pracy. Zgodnie z zapisami wskazanego artykułu takich uprawnień nie posiadają osoby ze stopniem lekkim. Należy  pamiętać, że jeśli pracownik pracuje 7 godzin, to jeden dzień urlopu odpowiada 7 godzinom pracy.

Pracownik nabywa dodatkowy urlop po przepracowaniu roku od daty uzyskania orzeczenia o stopniu umiarkowanym lub znacznym niepełnosprawności, bez względu na miejsce zatrudnienia. Czas pracy w kilku firmach sumuje się. Na podstawie świadectwa pracy wydanego przez poprzedniego pracodawcę, takiej osobie przysługuje dodatkowy urlop u obecnego pracodawcy – decydująca jest tu data wydania orzeczenia. Niewykorzystany dodatkowy urlop przechodzi na rok następny. Roszczenia w stosunku do dodatkowego urlopu ulegają przedawnieniu po upływie trzech lat.

Prawo do korzystania ze zwolnienia z pracy

Jak wynika z art. 20 Ustawy prawo to dotyczy osób tylko i wyłącznie ze stopniem znacznym i z umiarkowanym. Mogą one, nie częściej niż raz w roku, wykorzystać zwolnienie z pracy w wymiarze do 21 dni roboczych, np. na udział w turnusie rehabilitacyjnym bądź na wykonanie specjalistycznych badań, czy zabiegów usprawniających, jeżeli nie ma możliwości przeprowadzenia ich poza godzinami pracy. Zasady korzystania z tych uprawnień pracodawca powinien ustalić i ująć w wewnętrznym regulaminie firmy.

Przedstawione powyżej uprawnienia i przywileje niepełnosprawnych pracowników zapewniają im w całym procesie aktywizacji zawodowej nie tylko komfort pracy, ale także warunki do leczenia i rehabilitacji. Pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne, świadomi  wynikających z tego korzyści, zyskują nie tylko ekonomicznie, ale także budują swoją pozycję na rynku jako firmy zaangażowanej społecznie.