Wyrok NSA a ulga B+R: Wyjaśniamy kluczowe wątpliwości

W sierpniu 2024 r. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wydał wyrok, który budzi wątpliwości dotyczące sposobu interpretacji przepisów regulujących sposób korzystania z ulgi B+R. Niedawno opublikowane pisemne uzasadnienie tego wyroku (sygn. akt II FSK 595/24) wywołało szeroką dyskusję wśród ekspertów, w szczególności w kontekście dwóch kontrowersyjnych tez:

Ulga B+R stanowi pomoc publiczną w rozumieniu art. 107 i 108 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Projekty realizowane na zlecenie klientów, które posiadają ściśle określony przez zamawiającego cel, nie mogą być traktowane jako działalność B+R.

Poniżej wyjaśniamy, dlaczego te stwierdzenia są niewłaściwe i stoją w sprzeczności z wykładnią prawa dotychczas stosowaną przez urzędy skarbowe, Krajową Informację Skarbową i sądy administracyjne.

Ulga B+R nie jest pomocą publiczną – dlaczego?

Wg art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, aby uznać instrument za pomoc publiczną, musi on spełniać kilka kryteriów. Pierwszym z nich jest selektywny charakter, co oznacza, że sprzyja wyłącznie wybranej grupie przedsiębiorstw lub produktów. Ulga B+R w Polsce nie spełnia tego kryterium, ponieważ:

Nie jest ograniczona do konkretnych sektorów czy branż – z ulgi mogą korzystać przedsiębiorcy działający w dowolnym obszarze gospodarczym.
Nie różnicuje firm ze względu na ich wielkość – ulga jest dostępna zarówno dla mikro, małych, średnich, jak i dużych przedsiębiorstw.
Nie zakłada uznaniowości – każdy przedsiębiorca spełniający kryteria określone w przepisach ma prawo skorzystać z ulgi.

Taki ogólnodostępny charakter jednoznacznie wyklucza klasyfikację ulgi B+R jako instrumentu selektywnego, a co za tym idzie – jako pomocy publicznej.

Kryterium wpływu na zakłócenie konkurencyjności odnosi się do sytuacji, w której wsparcie mogłoby zaburzać równe warunki konkurowania na wspólnym rynku UE. Ulga B+R w Polsce nie spełnia również tego kryterium, ponieważ analogiczne mechanizmy funkcjonują w innych krajach UE i nie są traktowane jako pomoc publiczna.

Ulga B+R w kontekście międzynarodowym

W krajach Unii Europejskiej, takich jak Włochy czy Hiszpania, funkcjonują podobne instrumenty, które nie zostały uznane za pomoc publiczną przez Komisję Europejską. Przykładowo, ulga B+R we Włoszech (sprawa N 507/2007) oraz w Hiszpanii (sprawa N 480/07) zostały ocenione jako nieselektywne instrumenty wspierające innowacyjność. Komisja Europejska podkreśliła w swoich wytycznych, że instrumenty podatkowe promujące działalność B+R, o ile są dostępne dla wszystkich przedsiębiorstw bez względu na ich wielkość czy sektor, nie stanowią pomocy publicznej.

Podobne podejście przyjęto w Polsce. Brak konieczności notyfikacji ulgi B+R do Komisji Europejskiej potwierdza, że ten instrument nie narusza zasad pomocy publicznej w rozumieniu unijnych regulacji.

Kwalifikacja projektów B+R na zlecenie klientów

Wyrok NSA sugeruje, że projekty realizowane na zlecenie klientów, które posiadają ściśle określony przez zamawiającego cel, nie mogą być uznawane za działalność B+R. Takie podejście wymaga jednak doprecyzowania.

Kluczowe dla uznania projektu za działalność badawczo-rozwojową są:

Występowanie ryzyka badawczego.
Tworzenie nowej wiedzy lub znaczące ulepszenie istniejących produktów, procesów lub usług.

Realizacja projektu na zlecenie klienta nie wyklucza spełniania tych warunków.

Stanowisko Ayming Polska

Omawiany wyrok NSA pozostaje w całkowitej sprzeczności z dotychczasową wykładnią prawa i praktyką stosowania ulgi B+R. Warto jednak podkreślić, że dotyczy on indywidualnej sprawy i nie powinien być traktowany jako wyznacznik zmiany podejścia do instrumentu.

Ulga B+R może być traktowana jako pomoc publiczna wyłącznie w zakresie, w którym spełnia kryteria pomocy, na przykład w przypadku preferencji dla Centrów Badawczo-Rozwojowych (CBR).

Należy również zaznaczyć, że do tej pory w orzecznictwie nie uznawano ulgi B+R za pomoc publiczną.

Będziemy na bieżąco monitorować interpretacje organów skarbowych oraz kolejne wyroki sądowe, aby informować o potencjalnych zmianach i rekomendować odpowiednie działania. Ulga B+R nadal pozostaje kluczowym instrumentem wspierającym innowacyjność w Polsce, a jej stosowanie – zgodnie z dotychczasową praktyką – nie powinno budzić obaw.